Ednan Arslan: Akkuyu Nükleer Santrali, Enerjide Rusya’ya Göbekten Bağımlı Olmamıza Neden Oluyor
CHP İzmir Milletvekili Ednan Arslan, “Yap-işlet-sahip ol modeliyle inşa edilen Akkuyu Nükleer Santrali, güçte dışa bağımlılığı azaltmadığı üzere bilakis güçte Rusya’ya göbekten bağımlı olmamıza neden oluyor… Yap-işlet-sahip ol modelinde, yapan Rusya’dır, santrali işletecek olan Rusya’dır, sahibi olacak olan ülke Rusya’dır, buradan çıkacak eser izotopları götürüp yan endüstrisinde kullanacak olan Rusya’dır. Ama bu nükleer atıkları bertaraf etmek için topraklarına gömecek olan Türkiye’dir. Bu, kabul edilebilir bir durum değildir” dedi.
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda dün Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın bütçesi görüşüldü ve kabul edildi. Görüşmeler sırasında söz alan CHP İzmir Milletvekili Ednan Arslan, Mersin’de yapımı süren Akkuyu Nükleer Güç Santrali’ni ve AKP iktidarının enerji politikalarını eleştirdi. Arslan, şunları söyledi:
“GECİKME YAŞANAN YEKA PROJELERİYLE İLGİLİ NE ÜZERE YAPTIRIMLAR UYGULANACAK”
“3 Ağustos 2017 tarihinde YEKA RES-1 ihalesi tamamlanmıştı. 2024 yılında tamamlanması beklenen bu projenin maalesef mühleti 3 yıl uzatılarak 2027’de devreye girmesi söz konusu. Aynı şekilde YEKA GES-1 de Karapınar’da yapılıyor, onun da 20 Mart 2017 tarihinde ihalesi yapıldı. Lakin tesisten elektrik üretimi hala gerçekleşmiş değil. YEKA RES-1 ve GES-1 projelerindeki gecikmelerin sebebi nedir? Gecikme yaşanan YEKA projeleriyle ilgili ne üzere yaptırımlar uygulanacaktır?
Maalesef YEKA GES-3-4 alanları ise mera alanları üzerinde ihaleye çıkıldı. Verimli tarım toprakları ve meralar üzerinde RES ya da GES kurulamayacağı mevzuatımızda açık ve net değil midir? YEKDEM ve YEKA uygulamalarındaki başarısızlıklar nedeniyle 2023 yılında elektrik üretiminde YEK hissesinde bir artış amacı göremiyoruz.
2022’nin ilk sekiz ayında YEKDEM ödemeleri 89 milyar Türk lirasına ulaştı. Bu miktar, 2021 yılının ilk sekiz ayında 40 milyar Türk lirası idi. 2021 yılından 2022’ye YEKDEM kapsamına giren heyeti gücümüz iki katına çıkmadığına nazaran, bu artışın gerisinde öngörüsüz güç siyasetleri olduğu açıktır. Şayet YEKDEM kapsamında dolar bazında alım garantisi biçiminde yapılan desteklemeler vaktinde Türk lirası üzerinden düşünülmüş olsaydı, Türk lirasının kıymet kaybından kaynaklanan bu artışlar yaşanmayabilirdi. Ayrıyeten, bir yılda YEKDEM kapsamında neredeyse 130-135 milyar Türk lirası destekleme ölçüsü ortaya çıkacak ise yenilenebilir güç kaynaklarının yatırımını neden kamu eliyle yapılmadı?
Ortaya çıkan bu acı tablodan sonra, 1 Temmuz 2021’den sonra YEKDEM kapsamına girecek olan yatırımlara desteklemelerin Türk lirası üzerinden yapılması kararı alındı, iyi ama şu ana kadar yapılmış olan YEKDEM yatırımlarının çoğu halen dolar üzerinden desteklenmekte ve bu soruna halen bir çözüm üretilmiş değil.
“AKKUYU’NUN UCUZ ELEKTRİK SAĞLAYAMAYACAĞI ORTADAYKEN İKİNCİSİNİ SİNOP’TA YAPMAK, ÜÇÜNCÜSÜ İÇİN TRAKYA’DA YER ARAMAK NE KADAR DOĞRU”
YEKDEM kapsamındaki RES’ler için, 2021 öncesinde 1 kilovatsaat için 7,3 sent, GES’ler için 13,3 sent olan destekleme pahaları, 2021 sonrası için alt hudut olarak 1,7 sent ve üst hudut olarak da 5,1 sent olarak belirlenmiştir. Bunlara karşılık olarak, Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin fiyatlandırılması halen alt sınır 12,35 sent, üst sınırı ise 15,33 senttir. RES’ler, GES’ler için, 1 kilovat elektrik için 1,7 sent iken Akkuyu için, 1 kilovat elektrik için 12,35 sent. Akkuyu’nun bu formda ucuz elektrik sağlayamayacağı gün üzere ortadayken tıpkı şartlarda ikincisini Sinop’ta yapmak, üçüncüsü için Trakya’da yer aramak ne kadar doğrudur?
Akkuyu için proje maliyeti 20 milyar dolar olarak belirlenmiş, lakin maliyet belirleme metodu açık değildir. Dünyada kullanılan ‘levelized cost of electricity’ verisi mevcut değildir. Yapılan muahedeye nazaran, nükleer güç santralinin birinci iki ünitesinden üretilecek elektriğin yüzde 70’i, 3’üncü ve 4’üncü ünitelerin üreteceği elektriğin ise yüzde 30’u için ülkemiz alım garantisi vermiştir. Bu santral yılda 8 bin saat çalışacak olsa, Rus şirketine verilen garanti kapsamında 15 yılda yapacağımız ödeme, 44 milyar dolar. Geriye kalan yüzde 50’lik üretim için bugünün ortalama takas fiyatlarıyla bunu piyasaya satması durumunda Rus şirketi, bir 55 milyar dolar daha buradan kazanç elde edecek. Yani Rusya, 20 milyar dolar yatırım yapacak, bunun karşılığında, 15 yılda yaklaşık 100 milyar dolar gelir elde edecek ve hibe edilen arazi ve imtiyazlar da cabası.
“SANTRALDEN ÇIKACAK İZOTOPLAR RUSYA’DA YAN ENDÜSTRİDE İŞLENECEK. BUNLARIN FONKSİYONSUZ ATIKLARI TÜRKİYE’YE GÖNDERİLECEK”
‘Yap-işlet-sahip ol’ modeliyle inşa edilen Akkuyu Nükleer Santrali, enerjide dışa bağımlılığı azaltmadığı gibi aksine enerjide Rusya’ya göbekten bağımlı olmamıza neden oluyor. Bunlar yetmezmiş üzere bir de santralden çıkacak fisyon sonucu oluşan eser izotoplar Rusya’ya götürülecek, yan sanayide işlenecek ve bu izotopların işlevsiz atıkları Türkiye’ye gönderilecektir. Bir kere daha tabir etmek isterim ki ‘yap-işlet-sahip ol’ modelinde, yapan Rusya’dır, santrali işletecek olan Rusya’dır, sahibi olacak olan ülke Rusya’dır, buradan çıkacak eser izotopları götürüp yan endüstrisinde kullanacak olan Rusya’dır. Ama bu nükleer atıkları bertaraf etmek için topraklarına gömecek olan Türkiye’dir. Bu, kabul edilebilir bir durum değildir.
Nükleer Düzenleme Şurası kitapçığında, Avrupa Komitesi’nde başlatılan gerilim testlerinin ikinci adımının 2023 ortalarında yapılacağı üst denetleyici Milletlerarası Atom Güç Ajansı ve iş birliği içinde yapılacak projenin 2024-2025 yılları ortasında uygulanması için resmi müracaatın yapıldığı söylenmektedir. Bu durumda, gerekli denetlemeler ne vakit sonuçlandırılacaktır? Santral lakin 2026 yılında mı devreye girecektir?”
